Het water op de Vliet is koud. IJzig koud. Tegelijkertijd is het een mooie dag om te gaan roeien: geen wind, heldere lucht en een ochtendzonnetje. Uiteraard neem je maatregelen om aangenaam en veilig te kunnen roeien. Mocht je ondanks alle voorzorgsmaatregelen tóch omslaan, dan is het belangrijk om te weten wat de gevaren zijn. En dan hebben we het niet over onderkoeling, maar over het grootste gevaar van te water raken: de 'cold shock'.

Wat doe je als je boot omslaat (koud water <20º)?

• Het grootste gevaar van te water raken is cold shock, een oncontroleerbare, op hyperventie lijkende ademhaling, waardoor je in paniek kan raken. Probeer eerst je ademhaling onder controle te krijgen.
• Klim daarna zoveel mogelijk op de boot. Probeer er met je lichaam overheen te liggen zodat het belangrijkste deel van je lichaam met de vitale organen uit het koude water komt.
• Stuur telt de koppen en neemt de leiding.
• Blijf bij de boot. De boot is je reddingsvlot! Ga alleen zwemmen als je een reddingsvest aan hebt en je geen redding verwacht binnen een uur.
• Probeer vanuit die positie (liggend op de boot) naar de kant te komen.
• Geef duidelijke noodsignalen (roepen, armen boven je hoofd op en neer zwaaien). Poog voorbijgangers te laten stoppen. Die kunnen hulp bieden bij het uit het water klimmen.
• Red eerst jezelf en je ploeg, laat anderen de boot ophalen.
• Vraag omstanders 112 te bellen. Of doe dat zelf. Vraag jassen, dekens om lichaamswarmte vast te houden. Spaar energie en maak jezelf klein terwijl je op hulp wacht. 
• Als je samen bent met anderen, kruip dan zo dicht mogelijk bij elkaar. Dit helpt niet alleen de lichaamstemperatuur te behouden, maar maakt het ook makkelijker voor hulpdiensten om jullie te vinden.
• Je hebt 1 minuut om je adem onder controle te krijgen en 10 minuten om doelgericht (naar de kant) te bewegen. Als dit niet mogelijk is moet je je energie sparen en heb je maximum 1 uur voordat je het bewustzijn verliest.
• Onderkoeld? Kijk op de pagina 'Onderkoeling' hoe je een onderkoeld slachtoffer kunt helpen.  

1 minuut om je ademhaling onder controle te krijgen

Een cold shock is een fysiologische reactie die optreedt wanneer het lichaam plotseling wordt blootgesteld aan koud water. De reactie kan ernstige gevolgen hebben, zoals ademhalingsproblemen, verhoogde hartslag en verlies van bewustzijn. Het is daarom belangrijk om te weten wat te doen in het geval van een cold shock en hoe je jezelf en anderen kunt beschermen tegen deze reactie.
Hoe kouder het water, hoe heviger de reactie van je lichaam zal zijn. De meeste mensen verdrinken dan ook door de snel optredende 'cold shock' en niet door de geleidelijk hierop volgende onderkoeling zoals vaak wordt gedacht. Het lichaam reageert op de plotselinge temperatuurdaling. Intense kou zorgt voor een schokeffect op bloedsomloop, hart, longen en darmen. Snelle toename van de ademhaling kan op haar beurt aanleiding geven tot een paniekreactie en tot inname van water. In combinatie met mogelijk optredende hartproblemen, is de kans op verdrinking groot.

10 minuten om zinvol en doelgericht te bewegen

Oppervlakkige spieren en zenuwen koelen snel af. Circa 3-10 minuten na onderdompeling zal het lichaam in een toestand van ‘diepweefsel onderkoeling’ terechtkomen. Je kunt dan niet meer zwemmen of iets vasthouden. De tijd die dit duurt heeft te maken met de watertemperatuur. Hoe kouder het water, hoe sneller het slachtoffer zijn bewustzijn zal verliezen. Het dragen van een reddingsvest en een snelle redding is juist bij een lage watertemperatuur van levensbelang.

1 uur voordat bewusteloosheid optreed door onderkoeling

De tijd die het duurt voordat je in kritieke toestand verkeert is afhankelijk van de watertemperatuur. We spreken van koud water wanneer de watertemperatuur onder de 20 °C is. De lichaamstemperatuur zal dan, ook tijdens inspanning zoals zwemmen, blijven dalen. Wanneer de watertemperatuur onder de 15 °C komt is de reactie op het menselijk lichaam maximaal. Als de watertemperatuur rond het vriespunt zit zal je slechts enkele minuten bij bewustzijn blijven. Snel ingrijpen is dan ook van levensbelang. Afhankelijk van de fase van onderkoeling heeft een slachtoffer de juiste behandeling nodig. Een verkeerde aanpak bij de hulpverlening kan de situatie zelfs verergeren. Bel daarom altijd 112. De FISA adviseert speciale veiligheidsmaatregelen, b.v. het gebruik van een zwemvest wanneer de watertemperatuur 10°C of lager is.

Actuele watertemperatuur Nederland

Namens de veiligheidscommissie,
Christa van der Aa en Bernard Wortelboer