Een nogal eens gehoorde uitroep na een teleurstellend verlopen training of race. We weten wel dat hard roeien vooral afhangt van techniek en conditie. Maar dat verhindert niet dat we graag ons probleem op het bordje van de commissaris materiaal leggen. En niet altijd ten onrechte. Het vertrouwen in het materieel is belangrijk, en negatieve invloeden moeten voorkomen of weggenomen worden. Kritiek op boten vraagt om maatregelen die vermeende gebreken opheffen. Of de kritiek moet onderbouwd naar het rijk der fabelen worden verwezen.

Wat te doen als de boot niet bevalt
Eerst maar eens kijken naar de onderdelen die aan slijtage onderhevig zijn. Het gaat dan om de wieltjes, slidings, schoenen, manchetten en dollen. Slijtage kan ontspannen roeien in de weg zitten en/of de afstelling beïnvloeden. Verhelpen is meestal eenvoudig en kan snel als de benodigde te vervangen onderdelen in huis zijn.
Als de boot technisch in orde is en er toch niet lekker vaart, kan er wat mis zijn met de afstelling van dollen, riemen/sculls, voetenboord en slidings. De afstelling is immers van grote invloed op de effectiviteit van de haal en op de balans. Meestal zorgen enkele ervaren coaches en de bootsman voor een correcte afstelling. Maar even belangrijk is het, dat bij problemen roeiers gevoel voor oorzaak en gevolg ontwikkelen.
Kritiek van de roeier op de boot kan ook te maken hebben met de vaareigenschappen als gevolg van de rompvorm of van een te weinig stijve constructie. Oplossingen zoals bij slijtage en afstelling zijn dan niet zomaar voorhanden. Hoewel de invloed van de boot op de uitslag van een wedstrijd normaal gesproken beperkt is, is een objectieve beoordeling voor het vertrouwen in het materiaal van belang. Aan de vorm en constructie van een boot is echter hoegenaamd niets te veranderen. De verschillende rompvormen leiden tot verschillende vaareigenschappen, vooral wat betreft de balanskarakteristiek. Ze kunnen anders zijn dan men zou wensen, maar gewenning lost veel individueel ervaren problemen op. Als de vaareigenschappen op goede gronden tot blijvende én breed gedragen ontevredenheid leiden, dan is het wellicht beter de boot af te stoten.

Meten van stijfheid van een boot
Over stijfheid van boten zijn veel veronderstellingen gaande, zoals een relatie met snelheid, leeftijd en prijs. Daarom is het de moeite waard om te onderzoeken of er sprake is van kwaliteitsverschillen.  Wij hebben dat voor 27 gladde boten van Rijnland van diverse leeftijd, bouwer en prijsklasse gedaan. Omdat ook het gewicht van de boot relevant is, hebben we dat eveneens meegenomen. De oudste schepen van de vereniging (fabricaat Janousek) hebben we buiten beschouwing gelaten. Die hebben niet meer gebruikte soorten kunststof en constructie.
Voor de meetoperatie hebben we min of meer de methode gehanteerd die Klaus Filter, de ontwerper van de Wintech boten, in een lecture uit 2004 heeft beschreven. Gemeten is de doorbuiging van de romp onder een verticale belasting. Daarnaast de torsie van de romp en riggers van meermansboten met asymmetrische verticale belasting bij de boeg en de slag. Bij skiffs de vervorming van de romp en riggers bij symmetrische verticale belasting.
Bij het interpreteren van de gevonden waarden zijn we uitgaan van de gemeten stijfheid van nieuwe boten van door ons hoog ingeschaalde botenbouwers en hanteren die waarden als standaard.

Bevindingen
Op basis van de door ons gemeten 15 skiffs, 6 tweetjes en 6 vieren constateren we in het algemeen een beperkte vormverandering onder belasting. Eigenlijk veel minder dan we op grond van klachten van roeiers over de stijfheid van boten hadden verwacht. De doorbuiging bedraagt in het ‘zwaarste’ geval 9 mm en is daarmee ongeveer het dubbele van de doorbuiging bij de beste boot, maar is nog steeds gering. De onderlinge verschillen bedragen voor de meeste boten 0-3 mm (waarbij meetfouten van 1 mm niet te vermijden zijn).

Uit de meetresultaten (op te vragen bij de auteurs) kan het volgende worden opgemaakt:

• de verschillen in stijfheid van boten tussen de verschillende bouwers zijn gering en niet eenduidig;
• de stijfheid van boten die als trainingsboot in de markt zijn gezet doen nauwelijks onder voor die van wedstrijdboten; ze zijn wel 10% zwaarder;
• het gemeten gewicht van de wedstrijdboten voldoen min of meer aan de norm; de gevonden afwijkingen van het minimum toegestane gewicht zijn in verhouding tot de invloed van het roeiersgewicht niet relevant;
• het gebruik van 10-20 jaar heeft gemiddeld genomen nauwelijks tot verlies van stijfheid geleid, ook niet als dit gebruik intensief is geweest;

We kunnen dus vaststellen dat onze boten door het gebruik van hoogwaardige kunststoffen, de toegepaste constructie en ook de toepassing van wingriggers ook na jaren gebruik momenteel kwalitatief beter zijn dan we hadden verwacht. Het minimum toegestane bootgewicht wordt bereikt zonder nadelige gevolgen voor de stijfheid van de romp. De vervorming van riggers onder horizontale belasting hebben we niet gemeten. Wij veronderstellen dat de riggers, zeker in combinatie met drukstangen die belasting voldoende opvangt.

Betekenis voor de vereniging
Voor de vereniging is dit alles goed nieuws. De huidige generatie moderne gladde kunststof boten vragen niet alleen om minder, maar ook eenvoudiger onderhoud. Zij blijven langer inzetbaar voor het doel waarvoor zij zijn aangeschaft dan de, in de begroting, gehanteerde afschrijftermijnen. Natuurlijk onder voorwaarde van normaal gebruik, tijdige vervanging van aan slijtage onderhevige onderdelen en dagelijks onderhoud (zie hiervoor onderstaand schema). Voor het juiste gebruik is het belangrijk dat relevante informatie over boten voor alle gebruikers beschikbaar is. Het gaat dan om de bruikbare ranch voor het roeiersgewicht, de basisafstelling van dollen en riemen en eventuele beperkingen in de romp die de positie van met name de stuur en de boeg nadelig kunnen beïnvloeden. In de vlootcommissie wordt dit punt opgepakt. Verder is het belangrijk dat roeiers erop kunnen vertrouwen dat verenigingsboten naar de ‘Rijnland standaard’ zijn afgesteld. Afwijkingen hierop zou alleen voor wedstrijdboten die specifiek zijn toegewezen moeten worden toegestaan. Inmiddels wordt door ondergetekenden gewerkt aan een update van het document op de site

Winfred Haase, Hans van Willigenburg
(bij de metingen en het trekken van conclusies bijgestaan door Barend Doorduin).

Onderhoud: wie waarvoor verantwoordelijk